Timur Vermes, On wrócił

Timur Vermes, On wrócił, tłum. Eliza Borg, czyta Jarosław Boberek, wyd. Biblioteka Akustyczna

Timur Vermes zafundował czytelnikom nieprawdopodobną historię, która z początku wygląda jak science-fiction. Bo jak inaczej nazwać powieść, w której na samym początku, w środku współczesnego Berlina budzi się w poplamionym benzyną mundurze sam... Hitler! Zdezorientowany, ale jak najbardziej żywy. Bez dokumentów i pieniędzy, z charakterystycznym wyglądem i sposobem wysławiania się. Nie zostaje jednak wzięty za wariata, ale jak najszybciej adaptuje się do nowych warunków i zaczyna robić medialną karierę jako artysta-komik. Tak jak wcześniej demokratyczne wybory ułatwiły mu przejęcie władzy, tak teraz wolność słowa winduje go na szczyt popularności. Jedyne, co usprawiedliwia otaczających go ludzi, to przekonanie, że zachowanie Hitlera i głoszone przezeń poglądy to tylko taki niekończący się po zejściu ze sceny artystyczny image, rodzaj oryginalnej satyry smagającej niedoskonałości rzeczywistości. Długo nie mogłam zrozumieć przyczyn tego sukcesu, dopóki nie doszłam do rozdziału, który – słowami Hitlera, a jakże! - mówił o pewnej, niezbyt miłej specyfice niemieckiego społeczeństwa. A jest nią wyśmiewanie w programach telewizyjnych obcokrajowców, a raczej przejawów ich głupoty, niedbalstwa i zapóźnienia cywilizacyjnego.

Być może nadal byłoby to science-fiction, gdyby nie pioruńsko wiarygodny portret psychologiczny głównego bohatera (daleki od żałosnego, infantylnego obrazu w „AmbaSSadzie” Machulskiego). Jako czytelnicy mamy dostęp do jego monologów, na które składają się wspomnienia oraz pozbawione jakiejkolwiek skruchy wyjaśnienia podejmowanych przez führera III Rzeszy politycznych decyzji, jego niechęć do intelektualistów i przeciągających się dyskusji, gloryfikacja prostego frontowego żołnierza i jego poświęcenia na polu walki, za którymi powinien pójść cały naród bez względu na koszty. 21. wiek, jego dobrobyt i możliwości, nie zmieniają zapatrywań Hitlera. W swoich cudownych przenosinach do przyszłości widzi on znak od losu, który po raz drugi pozwoli mu „uratować” Niemcy. Internet, telefony komórkowe i telewizja to genialne wynalazki mogące skutecznie służyć propagandzie. No i nie zaszkodzi tworzyć pierwszych list ludzi do likwidacji, na którą trzeba poczekać z braku bojówek. Na razie.

I teraz mam do Was kilka pytań? Czy nie uważacie, że dobro i przyszłość dzieci są najważniejsze? Że stan cywilny ich rodziców nie powinien mieć znaczenia? Że zbyt wiele informacji różnej jakości bombarduje nas na co dzień, z jednej strony nas ogłupiając, z drugiej każąc podejmować decyzje odnośnie przyszłości niczym ekspertom? A przestępcy powinni być dotkliwiej karani? Jeśli wierzyć Timurowi Vermesowi, taki właśnie był Adolf Hitler. Do tego jeszcze – wegetarianin, przeciwnik alkoholu, który kochał swojego psa Blondi. Szanujący oddanych współpracowników, po staroświecku uroczy wobec kobiet. Przyzwyczailiśmy się do zbitek Hitler-potwór, Hitler-szaleniec, Hitler-morderca, i żadnemu z przyzwoitych ludzi nie przyjdzie do głowy podziwiać Hitlera za cokolwiek. Nawet imię Adolf wyszło z mody. A tu taki Vermes robi nam psikusa, pokazując że Hitler był jednym z nas, nie kosmitą, a człowiekiem, z którym bezwiednie możemy dzielić niektóre, niewinnie brzmiące przekonania.

Czy to znaczy, że jesteśmy źli? Nie sadzę. W końcu nie chcemy chronić naszych dzieci przed rozpędzonymi kierowcami, żeby mogła z nich potem powstać dywizja żołnierzy, którzy będą atakować sąsiednie kraje po to, by one pierwsze nie podbiły nas. Książka Vermesa jest ostrzeżeniem przed umysłowym lenistwem i chwytliwymi populistycznymi hasełkami, przed tak kuszącą, zwalniająca z odpowiedzialnością chęcią oddania władzy w jedne, silne ręce. Bo może historia demokracji jest krótka i opowiada o wielu jej niedociągnięciach, to jeszcze dłuższa jest lista krwawych dyktatur czy choćby monarchii, której niektórzy przedstawiciele – poza rodowodem – nie mieli swoim poddanym nic wartościowego do zaofiarowania.

„On wrócił” słuchałam z zapartym tchem, czasem z niedowierzaniem, ale zawsze z ciekawością co do tego, jak dalej potoczy się ta historia. Głos Jarosława Boberka sprawiał, że wręcz widziałam Hitlera jak wali pięścią i potrząsa głową tak, że rozwala mu się grzywka (niczym na kronice filmowej). Mimo wielu humorystycznych akcentów uważam, że ta książka nie jest zwykłą zabawną opowieścią. Vermesowi się chwali, że użył lekkiej formuły, która ma większe szanse dotrzeć do szerszego ogółu, do powiedzenia czegoś ważnego – Hitler może w każdej chwili powrócić i nie poznamy go po charakterystycznym wąsiku.

Lektura jak najbardziej obowiązkowa, świetna do słuchania!

Wywiad z Timurem Vermesem:
http://www.polskieradio.pl/10/482/Artykul/1061244,Hitler-wrocil-jako-celebryta 

Fragment do wysłuchania: