Agata Tuszyńska, Krzywicka. Długie życie gorszycielki

Agata Tuszyńska, Krzywicka. Długie życie gorszycielki, wyd. Wydawnictwo Literackie

Pisarka, autorka reportaży sądowych i tłumaczka. A także skandalistka, bo promowała świadome macierzyństwo i edukację seksualną. Odrzucała także nietolerancję wobec homoseksualizmu oraz domagała się legalizacji aborcji. I to w okresie międzywojennym! Kochanka Boya-Żeleńskiego, nie ukrywała swojego romansu, a jednocześnie ze względu na przyjacielskie uczucia i szacunek wobec męża utrzymywała małżeństwo. Z licznej spuścizny literackiej najbardziej jest znana z autobiograficznego tomu zatytułowanego „Wyznania gorszycielki”.

Agata Tuszyńska pojawiła się w domu Ireny Krzywickiej, kiedy ta była już ponad 90. letnią kobietą żyjącą wspomnieniami i nie przypominającą niczym dawnej gorszycielki, uważanej za „najpiękniejsze nogi w Polsce” i szczyt elegancji. Może tylko pasją mówienia o swoich przeżyciach i zachłannością, z jaką wypytywała się o sprawy intymne swoich rozmówców (co nie zawsze było przez nich dobrze widziane). Dla Tuszyńskiej skandalizujący okres w życiu Krzywickiej był tylko krótkim etapem w bogatym życiorysie tej silnej, niezwykłej kobiety. Bardziej interesują ją lata dalsze. Wojna, która zabrała Krzywickiej męża, kochanka i uwielbianego syna Piotra, i która zmusiła ją do pracy w celach zarobkowych. Powojenna rzeczywistość, do której próbowała się tak dostosować, że niemal doprowadziła do zaszczucia (!) koleżanki z klasy drugiego syna, Andrzeja. Brak większych literackich sukcesów. Kariera naukowa Andrzeja, wreszcie emigracja.

„Długie życie gorszycielki” przybliża nam Krzywicką w tych wszystkich okresach i to bynajmniej nie tylko w kontekście twórczości literackiej. Przedmiotem zainteresowania Tuszyńskiej jest przede wszystkim jej codzienność, życie oficjalne i to osobiste, kontakty z ludźmi. Wielkie tragedie i chwile słabości. Siła matczynych uczuć i intelektualny głód. Autorka biografii nie ocenia ich, nie komentuje, co najwyżej – a i to niezwykle rzadko i bardzo subtelnie - daje nam do zrozumienia, co o niektórych z nich sądzi. Swoją rolę ogranicza do zebrania faktów oraz oddania głosu samej Krzywickiej, a już szczególnie tym, którzy bohaterkę „Długiego życia...” otaczali – od rodziny po dalszych znajomych. Ich relacje to zazębiają się, to znów rozchodzą, są subiektywne, ten sam aspekt osobowości przedstawiają raz w dobrym, to w negatywnym świetle.

To od nas, czytelników, wrażliwości naszego odbioru i doświadczenia życiowego zależy, jak zapamiętamy niegdysiejszą skandalistkę. Czy będziemy w stanie pojąć trudne warunki, z którymi przyszło jej się zmagać, współczuć jej samotności, wstrzymać się z oskarżeniami o zbyt łatwą współpracę z władzami Polski Ludowej? Czy wreszcie zrozumieć, jak to jest budować od nowa na gruzach i rozpaczliwie walczyć o życie dziecka? Dla mnie Irena Krzywicka pozostanie w pamięci przede wszystkim matką, postacią tragiczną, która dwukrotnie musiała się zmierzyć z tą samą chorobą, która zaatakowała jej synów. Pierwszej batalii nie wygrała...

Jedna z najlepszych biografii, jakie dotąd przeczytałam!